Een omgevingsvergunning treedt in werking op de dag na bekendmaking ervan. Dat is de basisregel onder de Omgevingswet. De inwerkingtreding wordt echter vier weken uitgesteld als de uitvoering van de vergunde activiteit binnen die termijn onomkeerbare gevolgen kan hebben. Dat is bijvoorbeeld zo bij het kappen van bomen, of een verbouwing aan een monument. Het bevoegd gezag beoordeelt dit per geval en moet in de omgevingsvergunning bepalen dat deze pas in werking treedt als vier weken na bekendmaking verstreken zijn. Binnen die termijn kan een belanghebbende, naast het indienen van bezwaar of beroep, de rechter verzoeken om een voorlopige voorziening (vovo). Onder de Wabo gold de uitgestelde inwerkingtreding voor bepaalde categorieën van activiteiten. De Omgevingswet kent een bredere toepassing.
Een activiteit die bij uitstek onomkeerbare gevolgen kan hebben, is de flora- en fauna-activiteit, een veel voorkomende activiteit bij ontwikkelingen in de fysieke leefomgeving. Gaat iemand bijvoorbeeld een pand slopen of renoveren, dan kan hij tegen beschermde bewoners aanlopen. Vleermuizen, huismussen en gierzwaluwen maken dankbaar gebruik van de ruimte in spouwmuren en onder dakpannen, maar moeten soms gedwongen verhuizen.
Bij een meervoudige aanvraag omgevingsvergunning is het zo dat als op één aangevraagde activiteit uitgestelde werking toegepast moet worden, dit uitstel voor de gehele omgevingsvergunning, dus voor alle aangevraagde activiteiten geldt. Projecten waarbij sloop en nieuwbouw plaatsvindt en waarbij beschermde diersoorten verstoord worden, lopen daarmee een verhoogd risico op vertraging. Omwonenden met bezwaren hebben een nieuw, sterk rechtsmiddel tot hun beschikking. Het indienen van een verzoek vovo heeft op grond van het vierde lid van art. 16.79 Ow een direct schorsende werking. Het project ligt stil totdat de rechter heeft beslist op het verzoek. Wel kunnen belanghebbenden die door de opschorting rechtstreeks in hun belang worden getroffen, de voorzieningenrechter verzoeken de opschorting of te heffen of te wijzigen.
En hoe zit het met stikstof en Natura2000 gebieden? Het ziet ernaar uit dat de provincies de gevolgen van een vergunde activiteit als niet onomkeerbaar zullen beschouwen. Het criterium is dat een activiteit binnen de uitsteltermijn van vier weken kan leiden tot een wijziging van een bestaande toestand die niet kan worden hersteld (art. 16.79, tweede lid, onder a). Aangenomen wordt, dat een toename van stikstofdepositie niet zulke sterke gevolgen op zo’n korte termijn heeft.
Tenslotte: het bevoegd gezag behoudt de mogelijkheid de uitgestelde inwerkingtreding niet toe te passen, ‘vanwege spoedeisende omstandigheden’. Van deze mogelijkheid is onder de Wabo slechts spaarzaam gebruik gemaakt. Er zijn gegronde en dringende redenen voor nodig. Het maken van een uitzondering is met een goede motivering wel mogelijk gebleken voor een regionaal infrastructureel project.